ak napisałem wyżej nie mam przekonania do pojęcia „demokratury” z uwagi na jej ogólnikowość. Stosuję je tylko dlatego, że nic innego nie wymyslono by okreslić jakoś tę formę sprawowania władzy.

Ale oczywiście nie mam nic przeciwko temu by określać ją jako „hybrydowość” czyli jak piszesz „chaotyczną mieszaniną elementów demokratycznych i autorytarnych, które tworzą nieprzewidywalne przeploty – słabo kontrolowane przez społeczeństwo obywatelskie.”

Z tym, że mam również mieszane uczucia w stosunku do określenia „społeczeństwo obywatelskie”. Jestem bowiem zadania, że to okreslenie mistyfikuje, ukrywa zróznicowanie społeczne – myslę oczywiscie o konfliktach.

Jest charakterystyczne, że moim zdaniem zaklamujące społeczną rzeczywistość określenie „społeczeństwo obywatelskie” jest ściśle związane z pojęciem „demokracji liberalnej”.wiele razy pisałem o tym, jak lud, wśród którego żyję, bezkrwawo, ale stanowczo i definitywnie wyemancypował się spod kościelnej kurateli, która trwała tutaj od początku  przez kolonistów przybywających z Francji. To, co miało miejsce w La belle Province przekładało się na jeszcze więcej kościoła w sferze publicznej, niż ma to miejsce obecnie w Polsce. Nie bez przyczyny okres ten nazywa sie tutaj Okresem Ciemności.

Ale ludek zaczął mieć dość, przestał się bać i zechciał, a przy tym wykorzystał specyficzny klimat lat 60-tych i podziękował sukienkowym, wskazując im ich miejce, podobnie jak wskazał miejsce religii jako takiej, pomimo iż znakomita większość była wierząca i katolicka (wciąż mowa o La belle Province , a nie o całej Kanadzie). Dziś żadna religia nie ma miejsca w sferze publicznej.Dużo zależy od tego, jak definiujemy pojęcie społeczeństwa obywatelskiego — i jak takie społeczeństw kształtujemy w społecznej praktyce. Ja jestem przywiązany do tego pojęcia, gdyż moim zdaniem zdaniem stanowi ono twórczą antynomię kategorii wspólnoty narodowej. Opowiadam się zatem po stronie „Gesellschaft” (społeczeństwo), a nie „Gemainschaft” (wspólnota) — jestem zwolennikiem samowiednego zrzeszenia obywateli, a nie samorzutnej wspólnoty ziomków. W tym kontekście „społeczeństwo obywateli” jest dla mnie jedną z kantowskich idei regulatywnych — to swego rodzaju ideał; nie wiadomo, czy zdołamy go osiągnąć, ale powinniśmy doń dążyć i zbliżać się choćby asymptotycznie; działając przy tym i myśląc tak, jakby w pełni samowiedna (po kantowsku „pełnoletnia”) struktura obywatelska była możliwa do osiągnięcia.

Zgodziłbym się przy tym, że renesans pojęcia „wspólnoty” (oraz kariera korespondujących z nim pojęć: „demokracji nieliberalnej”, „suwerennej”, „demokratury”) koresponduje z niewydolnością demokracji liberalnej. Jasne — tam, gdzie ona zawodzi, pojawiają się anty-liberalne alternatywy. Podkreśliłbym jednak, że jedynym antidotum na tę  niewydolność jest pogłębianie liberalizacji (albo twórczy powrót do klasycznych idei liberalnych), a nie jej ograniczanie (podobnie z niewydolnością UE — lekarstwem na nią jest pogłębiona w przemyślany sposób integracja, a nie chaotyczne ruchy dezintegracyjne).

Ja wciąż wierzę, że taka Spokojna Rewolucja, jaka miała miejsce w Quebec, jest możliwa w Polsce i kiedyś ona nastąpi. Jak nie w tym, to w następnym pokoleniu. Pasta do zębów wylazła z tubki i nie da się jej wepchać spowrotem. Wystarczająca liczba Polaków zakosztowała wolności i europejskości, żeby nie dać się zahuczeć kościelno-prawicowej, nacjonalistycznej sforze.

Jesli bowiem mówimy o swoistych patologiach „demokratury” czy „hybrydy” to trudno nie zauwazyć, że ich źródłem są powazne mankamenty demokracji liberalnej. Głównie to, że jej formule od końca ubiegłego wieku nie mozna było rozstrzygnąć czy rozwiązać poważnych, narastających problemów czy konfliktów społecznych. Również dlatego, że stwarzano jakieś pozory „obywatelskości” co jako zywo przypomina dawną „bezklasowość”.

Po prostu skrywane (również semantycznie – „obywatelskość”)) konflikty nabrzmiewały, narastały czego efektem są „demokratury” lub „hybrydy”.